Του ειδικού συνεργάτη μας αν. Καθηγητή Εργασιακών Σχέσεων & Περιφερειακής Ανάπτυξης
Η ανάλυση της αγοράς εργασίας αποτελεί θεμέλιο για κάθε σοβαρό σχεδιασμό τοπικής ανάπτυξης. Η Κεφαλονιά, νησί με έντονη τουριστική ταυτότητα, αλλά και μακρά αγροτική ιστορία, παρουσιάζει σήμερα μια εργασία διαρθρωτικά ασταθή, ηλικιακά πολωμένη και ταξικά ανισόρροπη. Τα δεδομένα της Απογραφής 2021 φωτίζουν τις κρίσιμες μετατοπίσεις: ποιος δουλεύει, πού, και με ποια προοπτική.
Ο πληθυσμός πίσω από τα νούμερα
Σε προηγούμενα άρθρα του Think Tank αναδείξαμε:
-
Την πληθυσμιακή γήρανση του νησιού, με πάνω από 10.000 συνταξιούχους (περίπου 1 στους 3 κατοίκους),
-
Τη διαρροή των νέων και των επιστημόνων,
-
Τη συρρίκνωση του αγροτικού τομέα και την απουσία τοπικής παραγωγής στα ράφια και στα εστιατόρια.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, οι 13.201 απασχολούμενοι που καταγράφονται στην Κεφαλονιά στην απογραφή του 2021 συνιστούν τον ενεργό πυρήνα της τοπικής οικονομίας. Η ανάλυση τους δείχνει όχι μόνο τι δουλειές υπάρχουν, αλλά και ποιες δουλειές λείπουν.
Μια αγορά τριχοτομημένη
Η κεφαλονίτικη αγορά εργασίας διαιρείται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες:
1. Ιδιωτικός τομέας – κυρίως τουρισμός και εμπόριο (9.100 άτομα, ~69%)
Εδώ βρίσκονται οι περισσότεροι εργαζόμενοι:
-
Τουρισμός & Εστίαση: 2.984
-
Εμπόριο & Επισκευές: 1.968
-
Κατασκευές: 1.310
-
Μεταφορές: 805
Πρόκειται κυρίως για εποχική, εξαρτημένη εργασία, με υψηλό ποσοστό αδήλωτης απασχόλησης, επισφαλείς όρους και χαμηλές απολαβές. Η έντονη τουριστική μονοκαλλιέργεια καθιστά την τοπική οικονομία ευάλωτη σε εξωγενείς κρίσεις.
2. Δημόσιος τομέας (2.579 άτομα, ~19,5%)
Απασχολεί ένα σταθερό ποσοστό του εργατικού δυναμικού:
-
Εκπαίδευση: 854
-
Υγεία και Κοινωνική Μέριμνα: 675
-
Δημόσια Διοίκηση: 997
Οι θέσεις αυτές προσφέρουν σταθερότητα και αξιοπρέπεια, αλλά δεν επαρκούν για να απορροφήσουν τους νέους επιστήμονες του νησιού ούτε να λειτουργήσουν ως μοχλός ανάπτυξης, ιδίως όταν ο δημόσιος τομέας υποστελεχώνεται ή δεν αξιοποιεί ψηφιακά εργαλεία.
3. Ελεύθεροι επαγγελματίες & αυτοαπασχολούμενοι (2.200 άτομα, ~17%)
Αυτό το τμήμα αφορά κυρίως:
-
Γεωργούς, αλιείς και μελισσοκόμους: 1.361
-
Μηχανικούς, μελετητές, λογιστές, τεχνίτες, δικηγόρους: 712+
-
Οικοδόμους, καλλιτέχνες, οδηγούς ταξί, μικροεμπόρους: ~200
Πρόκειται για το πιο επισφαλές και αόρατο κομμάτι της εργασίας: οι μικρομεσαίοι που παλεύουν χωρίς δίκτυα προστασίας, χωρίς συλλογική εκπροσώπηση, συχνά χωρίς εισόδημα τους χειμερινούς μήνες.
Τι δεν υπάρχει στην αγορά
Η πιο αποκαλυπτική πτυχή της απογραφής είναι η απουσία:
-
Παραγωγικών δομών: Μόλις 525 άτομα στη μεταποίηση – σχεδόν ανύπαρκτη τοπική παραγωγή τροφίμων ή βιοτεχνίας.
-
Καινοτομίας και νέων τεχνολογιών: Ελάχιστοι εργάζονται στην πληροφορική, την έρευνα, ή τη βιομηχανική τεχνολογία.
-
Νεανικής επιχειρηματικότητας: Οι νέοι είτε μεταναστεύουν είτε εγκλωβίζονται σε εποχιακές δουλειές.
Αυτή η κενότητα στο παραγωγικό υπόστρωμα εξηγεί γιατί η τοπική οικονομία δεν ανακυκλώνει το εισόδημα εντός νησιού – τα τουριστικά έσοδα «φεύγουν» προς προμηθευτές, πλατφόρμες και εταιρείες εκτός Κεφαλονιάς.
Πώς συνδέεται με τα προηγούμενα
Η εικόνα που προκύπτει από την απογραφή συμπληρώνει το παζλ:
-
Η υψηλή γήρανση (με 10.000+ συνταξιούχους) δημιουργεί ανάγκες για υγειονομική και κοινωνική υποστήριξη, αλλά και οικονομική αδράνεια.
-
Η κατάρρευση του πρωτογενούς τομέα και η ανυπαρξία τοπικής μεταποίησης δείχνουν γιατί δεν μπορούμε να «ταΐσουμε» τους επισκέπτες με προϊόντα του τόπου μας.
-
Η τουριστική υπερεξάρτηση παράγει χρήμα, αλλά δεν το κρατά στο νησί.
Τι χρειάζεται
Αν δεν αλλάξει η δομή της εργασίας, δεν αλλάζει η πορεία της Κεφαλονιάς. Τα δεδομένα δείχνουν την ανάγκη για:
-
Ενίσχυση της τοπικής παραγωγής, με αγροτικά σχήματα νέου τύπου (π.χ. συνεργατικά, κάθετα ενταγμένα στον τουρισμό),
-
Αναβάθμιση του τουριστικού επαγγέλματος: μόνιμες θέσεις, επιμόρφωση, πιστοποίηση, αξιοπρεπείς μισθοί, ανθρώπινες συνθήκες εργασίας
-
Ενεργητικές πολιτικές για επιστήμονες: τεχνολογικά hubs, φορολογικά κίνητρα, αξιοποίηση γνώσης,
-
Στρατηγική στον δημόσιο τομέα: ψηφιακές υπηρεσίες, κοινωνική φροντίδα, στήριξη της υπαίθρου.
Η εργασία δεν είναι στατιστική. Είναι οι άνθρωποι που κρατούν την Κεφαλονιά ζωντανή, με τα χέρια τους, το μυαλό τους, τον ιδρώτα τους. Είναι οι φωνές πίσω από κάθε αριθμό, κάθε κλάδο, κάθε επάγγελμα. Αν δεν τους ακούσουμε τώρα – όχι σε επίπεδο συνθημάτων αλλά με δομικές πολιτικές – το νησί θα συνεχίσει να ζει από ενοικιαζόμενα τετραγωνικά, εισαγόμενα προϊόντα και περαστικούς τουρίστες.
Μπορεί να παράγει πολύ περισσότερα. Αρκεί να επιλέξει.
Να επιλέξει να επενδύσει στον άνθρωπο που μένει, όχι μόνο σε εκείνον που έρχεται.
Να στηρίξει τον εργαζόμενο, όχι μόνο το τετραγωνικό.
Να δώσει λόγο και χώρο στον επιστήμονα που θέλει να επιστρέψει, στον αγρότη που επιμένει, στον νέο που δεν φεύγει.
Να δει την εργασία όχι απλώς ως απασχόληση, αλλά ως ρίζωμα, δικαίωμα, σχέδιο ζωής.
Αν η εργασία είναι το σώμα της τοπικής ανάπτυξης, τότε η αξιοπρέπεια είναι η ψυχή της. Γιατί δεν έχει αξία μια οικονομία που παράγει εισόδημα, αν δεν παράγει ελπίδα. Δεν έχει νόημα η ανάπτυξη, αν αφήνει πίσω της τους ανθρώπους που την τροφοδοτούν.
Η Κεφαλονιά μπορεί να γίνει νησί δημιουργίας, όχι απλώς επιβίωσης – φτάνει να κατανοήσει πως η πιο πολύτιμη επένδυση δεν είναι στα τετραγωνικά, αλλά στους ανθρώπους της.
*****
Πηγή στοιχείων: ΕΛΣΤΑΤ
ΥΓ: Η κατανομή των στοιχείων απασχόλησης ανά Δήμο της Κεφαλονιάς (Αργοστόλι, Ληξούρι, Σάμη) θα παρουσιαστεί σε επόμενο άρθρο του Think Tank.
====
ΥΓ Θερμές ευχαριστίες στον Αντιπεριφερειάρχη Σωτήρη Κουρή και στη γραμματεία της ΠΕ Κεφαλονιάς για την αμέριστη υποστήριξη στην έρευνα και επεξεργασία των στοιχείων .
