Η μεγέθυνση του τουρισμού χωρίς ρίζες στον τόπο
Η Κεφαλονιά, όπως και πολλές τουριστικές περιοχές της Ελλάδας, κατέγραψε εντυπωσιακή αριθμητική αύξηση αφίξεων τα τελευταία χρόνια. Όμως, όπως καταδείξαμε με στοιχεία στα άρθρα μας στο Think Tank, αυτή η αύξηση δεν συνοδεύτηκε από ουσιαστική ενίσχυση της τοπικής οικονομίας:
-
Στο άρθρο για την τοπική αγορά εργασίας δείξαμε ότι οι θέσεις απασχόλησης παραμένουν εποχικές και χαμηλής ειδίκευσης, χωρίς να δημιουργούνται σταθερές θέσεις που να κρατούν τους νέους στο νησί.
-
Στην πρόσφατη παρέμβαση για τις τουριστικές εισπράξεις, παρουσιάσαμε το παράδοξο: αφίξεις που αυξάνονται, αλλά καταστήματα που βλέπουν τις εισπράξεις τους να μειώνονται.
-
Στα άρθρα μας για τον πρωτογενή τομέα, αναλύσαμε με στατιστικά από την Απογραφή Γεωργίας 2020 την κατακόρυφη μείωση των καλλιεργούμενων εκτάσεων και των ενεργών γεωργών, στοιχείο που εξηγεί γιατί τα ξενοδοχεία δυσκολεύονται να βρουν τοπικά προϊόντα, ακόμα και αν τα αναζητούν.
Η γη που εγκαταλείπεται ή οικοδομείται
Η έκταση της εγκατάλειψης της γης στην Κεφαλονιά αποτυπώνεται στα νούμερα: χιλιάδες στρέμματα ελαιώνων και αμπελώνων μένουν ακαλλιέργητα, ενώ μεγάλα κομμάτια γης μετατρέπονται σε τουριστικά καταλύματα ή βίλες, όπως σημειώσαμε στο άρθρο για την τοπική αγορά ακινήτων. Αυτό δεν είναι πρόβλημα μόνο αισθητικό ή περιβαλλοντικό· είναι οικονομικό, αφού κάθε στρέμμα που παύει να παράγει στερεί εισόδημα από την τοπική αλυσίδα αξίας.
Η συρρίκνωση του πληθυσμού και η γήρανση
Τα στοιχεία της Απογραφής Πληθυσμού 2021, που αναλύσαμε διεξοδικά στο Think Tank, δείχνουν ότι η Κεφαλονιά γερνάει. Ο αριθμός των νέων ανθρώπων μειώνεται, οι γεννήσεις είναι λιγότερες από τους θανάτους, ενώ οι νέοι επιστήμονες εγκαταλείπουν το νησί – όπως δείξαμε στο άρθρο μας «Η επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο». Χωρίς ενεργό ανθρώπινο δυναμικό, καμία στρατηγική ανάπτυξης δεν μπορεί να πετύχει.
Το αδιέξοδο δεν είναι κεφαλονίτικο: είναι εθνικό
Είναι κρίσιμο να τονίσουμε: η Κεφαλονιά δεν είναι η εξαίρεση. Το ίδιο μοτίβο καταγράφεται στις περισσότερες τουριστικές περιοχές της χώρας. Από την Κρήτη ως τις Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα, βλέπουμε υπερεξάρτηση από έναν τουρισμό που δεν συνδέεται με την τοπική παραγωγή, γεωργική συρρίκνωση, πίεση στις τιμές ακινήτων και δυσκολία για τους ντόπιους να ζήσουν στον τόπο τους. Είναι μια εθνική τάση που, αν δεν αντιστραφεί, θα οδηγήσει τις τουριστικές περιοχές σε βαθύτερη οικονομική και κοινωνική κρίση.
Δεν φταίει κάποιος συγκεκριμένα – το πρόβλημα είναι συστημικό
Στα άρθρα μας δεχτήκαμε την κριτική ότι ενδεχομένως «ρίχνουμε ευθύνες» στους ξενοδόχους που δεν αγοράζουν τοπικά προϊόντα. Η αλήθεια είναι ότι οι ξενοδόχοι δεν μπορούν να αγοράσουν κάτι που δεν παράγεται σε επάρκεια. Το πρόβλημα δεν είναι το ποιος φταίει, αλλά ότι το σύστημα που στηρίζει την τοπική οικονομία έχει απορρυθμιστεί: ο τουρισμός μεγαλώνει (αλλά μεγαλώνει στραβά) χωρίς να τροφοδοτεί άλλους κλάδους, ενώ η αγροτική παραγωγή συρρικνώνεται σε σημείο να μην μπορεί να ανταποκριθεί σε ζήτηση.
Τρία βήματα: Από τη διάγνωση στη δράση
Το πρώτο βήμα το κάναμε: με στοιχεία και αριθμούς, αναδείξαμε την πραγματική εικόνα – χωρίς ωραιοποιήσεις και χωρίς συνθήματα. Και θα συνεχίσουμε για πολλά θέματα ακόμα.
Το δεύτερο βήμα πρέπει να είναι η διευρυμένη συζήτηση: να ακουστούν προτάσεις από όλους – επαγγελματίες, τοπικούς φορείς, πολίτες, επιστήμονες – για να συγκροτηθεί ένα ρεαλιστικό σχέδιο.
Το τρίτο και πιο δύσκολο βήμα είναι η δράση: να τεθούν σε εφαρμογή πολιτικές που θα ξανασυνδέσουν τον τουρισμό με τον πρωτογενή τομέα, θα στηρίξουν τη γεωργία με κίνητρα και θα δώσουν λόγο στους νέους να παραμείνουν στον τόπο τους εξασφαλίζοντας σπίτια για όλους και κυρίως ένα δημόσιο σύστημα Υγείας και Φροντίδας αντάξιο των ανθρώπων μας.
Όμως υπάρχει ένα ερώτημα που δεν μπορούμε να αγνοήσουμε.
Ποιος θα ηγηθεί αυτής της προσπάθειας; Ποιος πολιτικός, ποιος φορέας ή ποια συλλογικότητα θα αναλάβει να συντονίσει, να εμπνεύσει και να στηρίξει μια στρατηγική εξόδου από το αδιέξοδο;
Και εδώ αναδεικνύεται η προσωπική ευθύνη της επιλογής: ποια θα είναι τα κριτήρια με τα οποία θα επιλέξουμε εκείνους που θα ηγηθούν. Το καθοριστικό ερώτημα λοιπόν είναι: Οι ψηφοφόροι θα επιλέξουν με κριτήριο την πραγματική ανάπτυξη του νησιού μας και όχι λίγη άσφαλτο έξω από την πόρτα τους;
Το παράθυρο ευκαιρίας στενεύει
Η εμπειρία άλλων νησιών, όπως αναλύσαμε στα άρθρα μας για τη Χίο, τη Σάμο και τη Λέσβο, δείχνει ότι όπου οι τοπικοί φορείς κατάφεραν να δημιουργήσουν δεσμούς του τουρισμού με την παραγωγή, τα οφέλη ήταν πολλαπλά: αυξήθηκε το τοπικό εισόδημα, δημιουργήθηκαν νέες δουλειές, οι επισκέπτες έζησαν αυθεντικότερες εμπειρίες.
Στην Κεφαλονιά –όπως και σε πολλές περιοχές της χώρας– έχουμε ακόμα συγκριτικά πλεονεκτήματα: μοναδικά προϊόντα, τοπίο υψηλής αξίας, τουρίστες που επιθυμούν να γνωρίσουν τον τόπο πέρα από την ξαπλώστρα. Αλλά το παράθυρο ευκαιρίας στενεύει επικίνδυνα. Αν δεν προχωρήσουμε γρήγορα από τη διάγνωση στη δράση, θα παγιωθεί ένα μοντέλο που θα αφήνει τους περισσότερους ντόπιους φτωχούς μέσα σε ένα νησί γεμάτο τουρίστες.
Στο Think Tank δεσμευόμαστε να συνεχίσουμε να καταγράφουμε, να τεκμηριώνουμε και να εμπνέουμε τη δημόσια συζήτηση. Γιατί το πρώτο βήμα για την αλλαγή είναι η αλήθεια. Και το επόμενο είναι να μετατρέψουμε την αλήθεια σε συλλογική πράξη.
H Ομάδα του Think Tank
