Ειδικού συνεργάτη αν. Καθηγητή Κοινωνικής Οικονομίας και Πολιτικής
Η συζήτηση για την ελληνική οικονομία αναζωπυρώνεται κάθε Σεπτέμβρη με αφορμή τις εξαγγελίες στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης. Όμως, πίσω από τους γενικούς δείκτες που αφορούν το σύνολο της χώρας, η πραγματική εικόνα αποτυπώνεται πολύ πιο καθαρά όταν στραφούμε στο περιφερειακό επίπεδο. Εκεί, οι μακροοικονομικές τάσεις αποκτούν συγκεκριμένο πρόσωπο: συνδέονται με τον τόπο, την παραγωγή, το εισόδημα και την καθημερινότητα των ανθρώπων.
Η Κεφαλονιά αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της μεθόδου ανάλυσης. Αν εξετάσουμε το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν, το κατά κεφαλήν εισόδημα, τις καταθέσεις και τα ποσοστά φτώχειας, αναδύεται μια αντιφατική εικόνα: από τη μία, η οικονομία του νησιού δείχνει να ανακάμπτει και να πλησιάζει τον εθνικό μέσο όρο· από την άλλη, σε βάθος χρόνου παραμένει εμφανής η απώλεια πλούτου και η ευθραυστότητα απέναντι σε κρίσεις.
Η ακαδημαϊκή ματιά επιβάλλει να δούμε αυτή τη διπλή όψη όχι ως στατιστική λεπτομέρεια αλλά ως βασικό υπόβαθρο για τον σχεδιασμό πολιτικών. Γιατί, αν οι δείκτες δεν «μεταφράζονται» σε βελτίωση της ποιότητας ζωής, τότε η ανάπτυξη παραμένει κενό γράμμα. Και αυτό ακριβώς είναι το στοίχημα για την Κεφαλονιά: πώς θα μετατρέψει την πρόσκαιρη εισοδηματική άνοδο σε βιώσιμη κοινωνική πρόοδο.
Το ΑΕΠ της Κεφαλονιάς: εντυπωσιακή ανάκαμψη με βαθιές πληγές
Το 2022, το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της Περιφερειακής Ενότητας Κεφαλληνίας ανήλθε σε 650,22 εκατομμύρια ευρώ, σημειώνοντας αύξηση 21% σε σχέση με το 2021. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί στο 0,31% του εθνικού ΑΕΠ και στο 18,2% του ΑΕΠ της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων.
Αν τα συγκρίνουμε με τα πληθυσμιακά δεδομένα, οι Κεφαλονίτες και οι Θιακοί αποτελούμε το 0,37% του πληθυσμού της χώρας και το 19% του πληθυσμού της Περιφέρειας. Δηλαδή, η συμβολή μας στην παραγωγή πλούτου παραμένει οριακά χαμηλότερη από το δημογραφικό μας βάρος.
Το κρίσιμο όμως στοιχείο είναι η μακροπρόθεσμη εξέλιξη: σε σχέση με το 2008, έτος-ορόσημο πριν από την οικονομική κρίση, η Κεφαλονιά έχει χάσει το 27,1% του παραγόμενου ΑΕΠ της. Τότε η τοπική οικονομία παρήγαγε 891,9 εκατομμύρια ευρώ· το 2022, το αντίστοιχο μέγεθος ήταν κατά 241,7 εκατομμύρια χαμηλότερο. Το στοιχείο αυτό δείχνει ότι, παρά τις πρόσφατες ανακάμψεις, η δεκαπενταετής πορεία ήταν μια πορεία απώλειας πλούτου.
Κατά κεφαλήν εισόδημα: από την υστέρηση στη μέση κλίμακα
Εκεί που η εικόνα φαίνεται πιο θετική είναι το κατά κεφαλήν εισόδημα. Στην Ελλάδα συνολικά το 2022 ανήλθε σε €19.647 (+12,7% έναντι του 2021). Στην Κεφαλονιά έφτασε τα €17.076, αυξημένο κατά 21,6% σε σχέση με το προηγούμενο έτος.
Το εισόδημα αυτό αντιστοιχεί στο 86,9% του εθνικού μέσου όρου και στο 101% του περιφερειακού. Έτσι, η Κεφαλονιά αναρριχήθηκε στην 11η θέση μεταξύ όλων των νομών της χώρας, ξεπερνώντας περιοχές με μεγαλύτερη φήμη και πληθυσμό, όπως η Θεσσαλονίκη, η Λάρισα και τα Χανιά.
Κατά κεφαλήν εισόδημα Κεφαλονιάς 2021–2022.
(Η εντυπωσιακή αύξηση κατά 21,6% αποτυπώνει τη δυναμική που ανέκτησε το νησί μετά την πανδημία.)
Καταθέσεις: οικονομικό «μαξιλάρι» για το νησί
Σημαντικό στοιχείο οικονομικής ανθεκτικότητας αποτελούν οι αποταμιευτικές καταθέσεις. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, τον Ιούνιο του 2025 οι καταθέσεις στην Κεφαλονιά ανήλθαν σε 726,16 εκατομμύρια ευρώ, κατανεμημένες σε 139.267 λογαριασμούς.
Το ποσό αυτό αντιστοιχεί στο 21,1% των καταθέσεων της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων και δείχνει μια ισχυρή κουλτούρα αποταμίευσης. Οι κατά κεφαλήν αποταμιεύσεις διαμορφώνονται σε €18.654, υψηλότερες από τον μέσο όρο της Περιφέρειας (€16.801) και λίγο χαμηλότερες από τον εθνικό μέσο όρο (€19.508).
Το υψηλότερο ποσό στην ιστορία καταγράφηκε τον Δεκέμβριο του 2009 (782,46 εκατομμύρια ευρώ), ενώ το χαμηλότερο τον Ιούνιο του 2017 (455,81 εκατομμύρια). Δηλαδή, το νησί μας κατάφερε μέσα σε οκτώ χρόνια να ξαναχτίσει ένα «μαξιλάρι» καταθέσεων, δείχνοντας ανθεκτικότητα μέσα σε κρίσεις.
Καταθέσεις Κεφαλονιάς (2009–2025).
(Από το ιστορικό υψηλό του 2009, στην πτώση του 2017, και ξανά στην ανάκαμψη της τελευταίας πενταετίας.)
Διαθέσιμο εισόδημα και ποσοστά φτώχειας: η κρυφή όψη
Η εικόνα γίνεται πιο σύνθετη όταν εξετάσουμε τους δείκτες της ΕΛΣΤΑΤ για το διαθέσιμο εισόδημα και τα ποσοστά φτώχειας.
-
Στα Ιόνια Νησιά, η διαφορά διαθέσιμου εισοδήματος από τον εθνικό μέσο όρο κυμάνθηκε από -8% το 2020 έως +11% το 2022.
-
Το ποσοστό φτώχειας στα Ιόνια Νησιά το 2022 ήταν 17,8%, οριακά χαμηλότερο από τον εθνικό μέσο όρο (18,4%). Ωστόσο, το 2021 είχε εκτοξευθεί στο 22,2%, υποδηλώνοντας μεγάλη ευπάθεια των νοικοκυριών απέναντι στις διακυμάνσεις της τουριστικής αγοράς.
Ποσοστά φτώχειας στα Ιόνια Νησιά (2017–2022).
(Η κορύφωση του 2021 δείχνει πόσο εύθραυστη είναι η οικονομία των νησιών μας όταν κλονίζεται ο τουρισμός.)
Η Κεφαλονιά σε κρίσιμο σταυροδρόμι
Η Κεφαλονιά βρίσκεται σήμερα σε ένα παράδοξο σημείο. Από τη μια πλευρά καταγράφει αύξηση στο κατά κεφαλήν εισόδημα και δείχνει ανθεκτικότητα στις καταθέσεις· από την άλλη έχει χάσει σχεδόν το ένα τέταρτο του παραγόμενου πλούτου της σε σύγκριση με το 2008. Και ενώ οι αριθμοί δείχνουν πρόοδο, τα ποσοστά φτώχειας επιμένουν και αποκαλύπτουν ότι η ανάπτυξη δεν διαχέεται δίκαια σε όλη την κοινωνία.
Γιατί η ανάπτυξη δεν είναι μόνο στατιστική. Είναι το αν μια οικογένεια μπορεί να ζήσει αξιοπρεπώς, αν οι νέοι βρίσκουν δουλειά στον τόπο τους, αν οι ευάλωτοι δεν αφήνονται στην τύχη τους. Η ανάλυση των μεγεθών για το ΑΕΠ, το εισόδημα, τις καταθέσεις και τα ποσοστά φτώχειας δεν αποτελεί μια άσκηση λογιστικής, αλλά το υπόβαθρο πάνω στο οποίο πρέπει να στηριχθεί κάθε σοβαρή συζήτηση για το μέλλον του νησιού.
Το Think Tank του Kefalonia Press έχει στόχο να αναδεικνύει ακριβώς αυτές τις αντιφάσεις: την άνοδο των δεικτών που δεν μεταφράζεται πάντα σε κοινωνική πρόοδο· την ευημερία που συγκεντρώνεται σε λίγους, ενώ πολλοί ζουν με αβεβαιότητα. Γι’ αυτό επιμένουμε ότι η ανάπτυξη δεν μπορεί να μετριέται μόνο σε ποσοστά, αλλά σε ποιότητα ζωής: στο αν οι νέοι μπορούν να μείνουν και να εργαστούν στην Κεφαλονιά· στο αν οι οικογένειες έχουν πρόσβαση σε αξιοπρεπή υγεία και παιδεία· στο αν οι μικρομεσαίοι επαγγελματίες και ο πρωτογενής τομέας μπορούν να σταθούν όρθιοι σε μια παγκοσμιοποιημένη αγορά.
Αυτές οι διαπιστώσεις δεν είναι το τέλος αλλά η αρχή μιας πορείας. Το Think Tank με την πολύτιμη βοήθεια των ειδικών συνεργατών του θα συνεχίσει να καταγράφει δεδομένα, να αναδεικνύει προκλήσεις και να προτείνει λύσεις, ώστε η Κεφαλονιά να μην εγκλωβιστεί σε έναν κύκλο ανισοτήτων, αλλά να χαράξει τον δρόμο προς μια βιώσιμη και δίκαιη ανάπτυξη.
Πηγές
Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ), Στατιστικά ΑΕΠ & Εισοδημάτων Περιφερειών, 2022
Τράπεζα της Ελλάδος, Στατιστικά Καταθέσεων, Ιούνιος 2025
Eurostat, Regional Economic Accounts, 2022
Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, Ετήσια Έκθεση Οικονομικών Δεδομένων
poulatakefalonias.gr
