Υπήρξε μια εποχή που το κουδούνι του ταχυδρόμου σήμαινε συνέχεια, φροντίδα και ανθρώπινη παρουσία. Ήταν η εποχή που τα Ελληνικά Ταχυδρομεία δεν ήταν απλώς ένας φορέας διανομής, αλλά ένας θεσμός κοινωνικής συνοχής. Παππούδες στην αρχή και αργότερα και γιαγιάδες συνταξιούχοι περίμεναν με αγωνία τον Ταχυδρόμο με τη συνταξούλα του ΟΓΑ .
Σε πολλά χωριά μάλιστα οι γυναίκες αποβραδίς ζυμώνανε για να τρατάρουνε τον Ταχυδρόμο ένα καρβελάκι ψωμί. Οι σχέσεις ήταν βαθιά ανθρώπινες. Για αυτούς τους ανθρώπους ο Ταχυδρόμος έφερνε τα χρήματα αλλά και τα γράμματα από τα παιδιά που ήταν στα καράβια , στην Αμερική, στον Καναδά.. «Ταχυδρόμος» λέγανε και πετάριζε η καρδιά τους από προσμονή..
Για την Κεφαλονιά, εκεί γύρω στα χρόνια πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004, τα ΕΛΤΑ γνώριζαν τη δική τους «χρυσή εποχή».
Το νησί διέθετε τότε ένα πλήρες δίκτυο εξυπηρέτησης: ένα κεντρικό κατάστημα και τουλάχιστον έξι περιφερειακά, μαζί με αρκετά πρακτορεία που λειτουργούσαν από ιδιώτες σε χωριά και κωμοπόλεις. Πάνω από σαράντα μόνιμοι υπάλληλοι- ταχυδρόμοι κάλυπταν κάθε γωνιά της Κεφαλονιάς και της Ιθάκης. Μαζί με τους πράκτορες, εξασφάλιζαν παρουσία ακόμη και στα πιο απομονωμένα σημεία του νησιού.
Η επιστολή έφθανε στην ώρα της, τα δέματα παραδίδονταν με συνέπεια, οι συντάξεις του ΟΓΑ παραδίδονταν από γνώριμα χέρια. Ήταν μια εποχή που το κράτος έδειχνε ότι μπορεί να σέβεται τον πολίτη, ακόμη και στα πιο απομακρυσμένα νησιά.
Όμως, λίγο μετά τους Ολυμπιακούς, ξεκίνησε μια πορεία αντίστροφης μέτρησης.
Όχι εξαιτίας κάποιας συγκεκριμένης κυβέρνησης, αλλά λόγω μιας τεχνοκρατικής πολιτικής που διαπέρασε όλες τις Κυβερνήσεις , μια αντίληψη που μετρά το δημόσιο έργο αποκλειστικά με αριθμούς και όχι με τις ανάγκες των ανθρώπων.
Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 σταμάτησαν οι προσλήψεις και στα ΕΛΤΑ. Οι υπάλληλοι που αποχωρούσαν δεν αντικαθίσταντο. Κάθε συνταξιοδότηση ήταν και ένα κομμάτι του δικτύου που χανόταν.
Ο μέσος όρος ηλικίας των εργαζομένων στα ΕΛΤΑ ξεπέρασε πλέον τα 55 χρόνια, ενώ κάθε φορά που δημιουργούνται δύο ή τρεις κενές θέσεις, καλύπτεται μία –και αυτή συνήθως με συμβασιούχο περιορισμένου χρόνου. Η πίεση στους εναπομείναντες εργαζόμενους έχει γίνει ασφυκτική.
Στην πόλη του Αργοστολίου το 2005 υπηρετούσαν τέσσερις ταχυδρόμοι. Σήμερα έχει απομείνει ένας. Ένας άνθρωπος για να καλύψει ολόκληρη την πόλη, από το Φανάρι μέχρι τη ΒΙΠΕ, χειμώνα–καλοκαίρι. Οι καθυστερήσεις είναι αναπόφευκτες, ο φόρτος απάνθρωπος. Η ποιότητα των υπηρεσιών έχει καταρρεύσει και τα παράπονα πληθαίνουν.
Σε ολόκληρη την Κεφαλονιά υπηρετούν σήμερα μόλις 5-6 μόνιμοι υπάλληλοι και περίπου δέκα συμβασιούχοι. Όταν λέμε συμβασιούχους αναφερόμαστε πια σε εργαζόμενους με ενός μήνα σύμβαση!! Κάθε τέλος του μήνα περιμένουν με αγωνία αν θα ανανεωθεί η σύμβασή τους ή όχι. Τα παλιά πρακτορεία που εξυπηρετούσαν τις κοινότητες έχουν σχεδόν εξαφανιστεί. Οι εναπομείναντες μόνιμοι υπάλληλοι περιμένουν κάποια εθελούσια έξοδο ως διέξοδο από μια υπηρεσία που κάποτε αγαπούσαν και σήμερα τους εξουθενώνει όχι απλώς αντεργατικά, αλλά απάνθρωπα.
Η Κεφαλονιά, με τη μεγάλη γεωγραφική της έκταση και τα διάσπαρτα αστικά της κέντρα (Αργοστόλι, Σάμη, Ληξούρι, Πόρος), δεν αντέχει την «λογική» της συγκέντρωσης. Σημειώστε ότι το 80% των συνταξιούχων του ΟΓΑ στην Κεφαλονιά λαμβάνουν τις συντάξεις τους από τον Ταχυδρόμο καθώς δεν έχουν την ικανότητα πρόσβασης σε ψηφιακές υπηρεσίες τραπεζών. Σημειώστε ότι η Κεφαλονιά δεν είναι Ζάκυνθος με μία πόλη, ούτε Λευκάδα με πρόσβαση από τη στεριά. Είναι ένα νησί-βουνό, με τεράστιες αποστάσεις και χωριά που απέχουν ώρες το ένα από το άλλο. Η παρουσία του ταχυδρόμου δεν είναι πολυτέλεια· είναι υποδομή ζωής. Αλλά αυτό κανένας πολιτικός, κανένας δήμαρχος, κανένας βουλευτής δεν το έχει αναδείξει. Ποτέ μα ποτέ κανένας πολιτικός δεν πέρασε την πόρτα των ΕΛΤΑ στο Αργοστόλι, στη Σάμη, στο Ληξούρι να ρωτήσει τι γίνεται. Ποτέ!
Η επίσημη γραμμή των ΕΛΤΑ τολμά να καθησυχάζει: «Δεν απολύουμε μόνιμους υπαλλήλους, δεν θα μειωθεί η ποιότητα, όλα θα ψηφιοποιηθούν».
Όμως ποιον κοροϊδεύει αυτή η υπόσχεση όταν στα νησιά, οι μόνιμοι υπάλληλοι είναι ελάχιστοι και σχεδόν όλοι άνω των πενήντα πέντε ετών; Πως θα ψηφοποιηθούν οι εργασίες τους;
Ποιον Ταχυδρόμο ή Ταχυδρομικό θα φέρεις από την ηπειρωτική Ελλάδα για να μοιράζει αλληλογραφία στο Φισκάρδο ή στη Σκάλα; Κανέναν. Δεν υπάρχει ενδιαφέρον, ούτε δυνατότητα.
Οι νέοι δεν ενδιαφέρονται για τις θέσεις των κουριερ– και όχι άδικα. Οι μισθοί είναι εξευτελιστικοί, η αβεβαιότητα πλήρης, τα έξοδα ζωής σε ένα νησί απαγορευτικά. Η θέση του διανομέα έχει χάσει το κύρος και την ασφάλεια που κάποτε είχε. Οι περισσότεροι συμβασιούχοι εργάζονται μήνα με μήνα, χωρίς δικαιώματα, χωρίς καμία σιγουριά για το αύριο.
Η Ιθάκη είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα: μετά τη συνταξιοδότηση δύο μονίμων υπαλλήλων πριν μερικά χρόνια και παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες, δεν ενδιαφέρονται άνθρωποι να το στελεχώσουν και όταν αυτό συμβαίνει συνεχώς αποχωρούν. Και όμως, η μικρή αυτή κοινότητα εξαρτάται απόλυτα από τα ΕΛΤΑ.
Και αν στην Ιθάκη τα ΕΛΤΑ αντιμετωπίζουν αυτά τα φαινόμενα, στο Ληξούρι η απουσία ενός συμβασιούχου διανομέα σημαίνει απλώς παράλυση. Καθημερινά φτάνουν στην πόλη πάνω από 150 αντικείμενα ταχυμεταφορών. Για να παραδοθούν χρειάζονται τουλάχιστον δύο άτομα. Υπάρχει μόνο ένας. Αν μείνει ένας εξηντάχρονος μόνιμος μόνος του, το ταχυδρομείο δεν λειτουργεί – παύει να υπάρχει. Φανταστείτε τη ζωή αυτού του ανθρώπου: Θα ξεκινάει το χάραμα από το Ληξούρι , θα φθάνει Αργοστόλι, θα παραλαμβάνει δέματα , αλληλογραφία, λογαριασμός , συντάξεις και θα επιστρέφει στο Ληξούρι να τα μοιράσει σε όλη την επικράτεια του Δήμου.
Η ψηφιοποίηση, όσο αναγκαία κι αν είναι, δεν μπορεί να αντικαταστήσει τον ρόλο του ταχυδρόμου στην ελληνική ύπαιθρο.
Για τους ηλικιωμένους των χωριών, ο ταχυδρόμος δεν είναι απλώς υπάλληλος: είναι ο άνθρωπος που φέρνει τη σύνταξη, το γράμμα, την καλημέρα. Είναι η φωνή της πολιτείας που φτάνει εκεί όπου δεν φτάνει τίποτε άλλο. Οι εικόνες των συνταξιούχων στην κούρτη της εκκλησίας σαν τα σπουργίτια στα καλώδια, περιμένοντας τον Ταχυδρόμο υπάρχουν και σήμερα.
Σε πολλές περιοχές του νησιού δεν υπάρχουν ούτε ΑΤΜ, ούτε πρόσβαση σε ψηφιακές υπηρεσίες. Για τους ηλικιωμένους των χωριών μας η επίσκεψη του ταχυδρόμου είναι ανελαστική ανάγκη – όπως η πυροσβεστική ή το ασθενοφόρο. Είναι υπηρεσία ζωής, που πρέπει να υποστηρίζεται ανεξάρτητα από το κόστος.
Ο ξαφνικός θάνατος των ΕΛΤΑ στην Κεφαλονιά δεν ήρθε με προειδοποίηση.
Την Πέμπτη 30 Οκτωβρίου, ένα αιφνίδιο μήνυμα από την κεντρική διοίκηση των ΕΛΤΑ πάγωσε τους υπαλλήλους σε όλη την Ελλάδα όπως και του νησιού μας: εντός λίγων ωρών τα υποκαταστήματα Ληξουρίου και Φισκάρδου έπρεπε να κλείσουν. Να μαζευτούν χαρτιά, έντυπα, εξοπλισμός — όλα να μεταφερθούν στο Αργοστόλι, μαζί με τον μοναδικό μόνιμο υπάλληλο που απέμενε.
Ποια Ανώνυμη Εταιρεία του ιδιωτικού τομέα, θα τολμούσε να διακόψει τη λειτουργία υποκαταστήματος με αυτόν τον τρόπο; Σε κάθε επιχείρηση προβλέπονται συγκεκριμένες δαιδαλώδης διαδικασίες, απογραφές, παραδόσεις–παραλαβές. Κι όμως, τα ΕΛΤΑ —κρατική AE κοινής ωφέλειας— αγνόησαν κάθε διαδικασία, κλείνοντας 245 υποκαταστήματα σε όλη τη χώρα με μια απλή απόφαση.
Όλοι μιλούν για «μαύρη μέρα» στην ιστορία των Ελληνικών Ταχυδρομείων, για ένα οικονομικό πραξικόπημα χωρίς προηγούμενο.
Στο Ληξούρι, οι δύο νεαρές εργαζόμενες συμβασιούχες του ενός μήνα , μάζεψαν ό,τι μπορούσαν – χαρτιά, δάκρυα και αξιοπρέπεια– και τα έστειλαν πακέτο στην αποθήκη των ΕΛΤΑ στο Αργοστόλι.
Μετά τη γενική κατακραυγή, δόθηκε τρίμηνη παράταση στο λουκέτο. Τα κιβώτια ξανανοίχτηκαν, τα γραφεία στήθηκαν πάλι, προσωρινά, λες και τίποτα δεν είχε συμβεί.
Οι αποφάσεις που λαμβάνονται στα υπουργεία, με όρους «αναδιάρθρωσης» και «αποδοτικότητας», αγνοούν τη βασική αλήθεια: ότι η Ελλάδα δεν είναι μόνο το κέντρο της Αθήνας. Είναι και το ορεινό χωριό που περιμένει τον ταχυδρόμο για να νιώσει ότι υπάρχει.
Το πιο θλιβερό στοιχείο στην ιστορία κατάρρευσης των ΕΛΤΑ είναι η σιωπή. Κανείς δεν ρωτά, κανείς δεν ενημερώνει.
Οι τοπικές υπηρεσίες λειτουργούν στο σκοτάδι, χωρίς καθοδήγηση, χωρίς στήριξη. Τα τηλέφωνα χτυπούν μόνο για παράπονα. Κανένας πολιτικός, κανένα στέλεχος δεν τηλεφωνεί για να ρωτήσει «τι χρειάζεστε».
Στην Κεφαλονιά τα ΕΛΤΑ έχουν δυο ιδιόκτητα κτίρια , το ένα στο Λιθόστρωτο σε θέση εμπορικού φιλέτου και το άλλο στη Σάμη. Αυτά τα κτίρια παραχωρήθηκαν με βασιλικό διάταγμα μετά τους σεισμούς του 1953. Θέλουμε να πούμε ότι στην Κεφαλονιά τα ενοίκια δεν επιβαρύνουν τον προϋπολογισμό καθώς τα δυο μεγαλύτερα καταστήματα είναι ιδιόκτητα.
Η αδιαφορία των τοπικών αρχών για τα ΕΛΤΑ είναι εκκωφαντική.
Τα ταχυδρομεία της Κεφαλονιάς αποτελούν —μαζί με το ΕΚΑΒ— έναν από τους δυο δημόσιους χώρους όπου ουδέποτε πάτησε το πόδι του βουλευτής, δήμαρχος , περιφερειάρχης για να ενημερωθεί για τη λειτουργία, τα προβλήματα ή τις ανάγκες της υπηρεσίας.
Κι αν κάποτε βρέθηκε κάποιος να «ενδιαφερθεί», ήταν απλώς για να διεκπεραιώσει κάποιο ρουσφέτι.
Η εικόνα αυτή συμπληρώνεται από τη σημερινή (4/11) απόφαση του Περιφερειακού Συμβουλίου Ιονίων Νήσων να εγκρίνει ψήφισμα κατά του κλεισίματος των ΕΛΤΑ δια περιφοράς — χωρίς διάλογο, χωρίς συζήτηση, χωρίς καμία τεκμηρίωση. Ένα ψήφισμα «να υπάρχει», για να βγουν οι υποχρεώσεις απέναντι στους ψηφοφόρους.
Με τέτοια επιφανειακή αντιμετώπιση, με τέτοια πολιτική αδράνεια και θεσμική απουσία, πώς να μη καταρρεύσουν τα ΕΛΤΑ;
Η συρρίκνωση των ΕΛΤΑ δεν είναι απλώς ένα διοικητικό πρόβλημα· είναι ζήτημα εθνικής ταυτότητας και κοινωνικού ήθους.
Όταν μια κοινωνία παραιτείται από την υποχρέωσή της να φτάνει σε όλους τους πολίτες της, όταν χαρακτηρίζει τη σύνταξη του γέροντα στο χωριό «μη αποδοτική», τότε έχει πάψει να είναι κοινωνία. Είναι απλώς μια μηχανή χωρίς ψυχή.
Η Κεφαλονιά χάνει τον ταχυδρόμο της, όπως χάνει τον δάσκαλο, τον αγροτικό γιατρό, τον υπάλληλο της κοινότητας.
Και μαζί με αυτούς, χάνει τη βεβαιότητα ότι δεν είναι μόνη — τη βεβαιότητα ότι το κράτος υπάρχει για όλους και όχι μόνο για τους αριθμούς και τα μεγάλα αστικά κέντρα.
Ο «εκσυγχρονισμός» χωρίς ανθρωπιά είναι πρόσχημα αποξένωσης. Και ο τεχνοκρατισμός χωρίς κοινωνική συνείδηση είναι κυνισμός μεταμφιεσμένος σε μεταρρύθμιση. Σε αυτό ακριβώς το σημείο βρισκόμαστε, δυστυχώς! Μια κυνική απόφαση να κλείσουν 245 καταστήματα!
Θα το επιτρέψουμε;
Ελένη Δ. Χιόνη
Στο τέλος αυτού του κειμένου, δεν μπορεί παρά να αποδοθεί φόρος τιμής.
Ευχαριστούμε θερμά τον αγαπητό Μπάμπη Μακρή για το ανεκτίμητο φωτογραφικό υλικό που διέθεσε στο Kefalonia press. Eικόνες της μετασεισμικής εποχής της Κεφαλονιάς (1954), τότε που ο ταχυδρόμος ήταν κομμάτι της ζωής κάθε χωριού.
Οι φωτογραφίες του είναι κάτι παραπάνω από ιστορικά τεκμήρια — είναι μια σιωπηλή υπόκλιση στους Ταχυδρόμους και τους Ταχυδρομικούς της Κεφαλονιάς που, από τα ερείπια των σεισμών του 1953 ως τις μέρες μας, κράτησαν ζωντανό τον δεσμό του νησιού με τον κόσμο. Μια υπενθύμιση πως, πίσω από κάθε γράμμα που έφτανε, υπήρχε ένας άνθρωπος που διένυε χιλιόμετρα για να μεταφέρει την ελπίδα σε κάθε σπίτι. Καμία ψηφιοποίηση δεν θα μπορέσει ποτέ να αντικαταστήσει εκείνα τα συναισθήματα που αναβιώνουμε τώρα εμείς από τις φωτογραφίες.